ROCZNICA

Dn. 17 września 1939 r. Związek Radziecki dokonał zbrojnego najazdu na Polskę, która od 1 września toczyła nierówną walkę z hitlerowskimi Niemcami.

Agresję poprzedziło zawarcie przez Niemcy i Związek Radziecki tzw. paktu Ribbentrop-Mołotow (23 sierpnia 1939 r.), na mocy którego miał nastąpić IV rozbiór Polski.

Do radzieckiej napaści doszło bez wypowiedzenia wojny, ze złamaniem układu o nieagresji i czterech innych umów międzynarodowych.

Radziecka agresja stanowiła zdradziecki cios w plecy dla Polski, toczącej od 1 września walkę z Niemcami. Stalin rzucił przeciwko Polsce ok. 470 tys. żołnierzy Armii Czerwonej, ponad 4700 czołgów i ok. 3300  samolotów. Polskie władze państwowe i wojskowe musiały schronić się w Rumunii, by uniknąć niewoli. 

Mimo chaosu wiele polskich formacji wojskowych stawiło opór agresorowi.

Na Polesiu, Wołyniu, Podolu i Lubelszczyźnie biły się z Armią Czerwoną oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza. 

Przez dwa dni (20-21 września) polscy żołnierze i ochotnicy bronili miasta Grodno przed radzieckimi jednostkami pancernymi. Po zajęciu Grodna żołnierze radzieccy rozstrzelali w odwecie ok. 300 osób, w tym wielu uczniów szkół grodzieńskich.

Na zachód od Lwowa prowadziła walki z Armią Czerwoną Grupa Operacyjna Kawalerii generała Władysława Andersa, usiłująca przedostać się na Węgry. Grupa uległa rozbiciu, a ranny gen. Anders trafił do niewoli.

Inwazja radziecka zniweczyła polskie plany stawiania Niemcom oporu przy granicy z Rumunią, zdezorganizowała polską obronę, zmusiła polskie władze do ewakuacji za granicę i przyspieszyła klęskę Polski w 1939 r. Do radzieckiej niewoli dostało się do 250 tys. polskich żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych.

Po uzgodnieniach z hitlerowskimi Niemcami Związek Radziecki zagarnął 52 % obszaru Polski z 13,4 mln ludności. Polskie Kresy Wschodnie zostały wcielone do Związku Radzieckiego. Na terenach tych wprowadzono ustrój komunistyczny, a mieszkańców poddano brutalnej rusyfikacji. Radziecka policja polityczna NKWD przystąpiła do masowych aresztowań osób stanowiących elitę polskiego społeczeństwa. Wiosną 1940 r. w ramach tzw. zbrodni katyńskiej NKWD wymordowało 22 tys. polskich jeńców wojennych i więźniów politycznych, w tym oficerów Wojska Polskiego i policjantów. W latach 1940-41 doszło również do czterech masowych przesiedleń mieszkańców Kresów Wschodnich w głąb Związku Radzieckiego. W strasznych warunkach wywieziono wówczas za Koło Podbiegunowe, do Kazachstanu i na Syberię ok. 330 tys. ludzi, w tym 200 tys. Polaków. Przesiedleńców skazano na morderczą pracę i beznadziejną egzystencję na „nieludzkiej ziemi”.

 Po II wojnie światowej Kresy Wschodnie nie powróciły do Polski. Mieszkający tam Polacy zostali w większości zmuszeni do osiedlenia się w nowej Polsce, która przez 45 lat, aż do 1989 r., znajdowała się pod kontrolą Związku Radzieckiego. 

                                                                         oprac. mgr Rafał Kutryba